Szlak „Alfonsa Hoffmanna”

	Autorki: Halina Spychalska i Małgorzata Szulta (Bractwo Czarnej Wody)
Długość	42,7 km
Kod	KP–4055–y
Typ	szlak pieszy
Kolor	żółty
Charakter	rekreacyjno-wypoczynkowy
Uwagi	Miejscami trudny technicznie
Trasa	wzdłuż Wdy: Błędno - Stara Rzeka - Tleń - Grzybek - Żur - Gródek – Leosia.
Krótki opis	Żółty szlak turystyczny im. Alfonsa Hoffmanna wiedzie z Błędna do Leosi. Inicjatorami jego wytyczenia byli członkowie Koła Terenowego nr 1 w Osiu Towarzystwa Miłośników Borów Tucholskich. Szlak prowadzi lasami wzdłuż Wdy oraz brzegów Zalewów: Żurskiego i Gródeckiego. Na trasie widoki doliny Wdy, pomniki przyrody, elektrownie wodne: Żur i Gródek. Budowniczym i dyrektorem tych elektrowni był prof. Alfons Hoffmann.

Błędno – Stara Rzeka.

Wda między Błędnem a Starą Rzeką
(fot. H. Spychalska)

Początek szlaku w Błędnie na szosie: Śliwice – Skórcz (skrzyżowanie ze szlakiem niebieskim Partyzantów AK oraz czerwonym Szlakiem Jezior Kociewskich). W pobliżu na prawym brzegu Wdy znajdują się dwa pola biwakowe. Szlak prowadzi szosą, w kierunku Łubów i Skórcza, kilkadziesiąt metrów od skraju doliny Wdy. W kilku miejscach po wejściu w las odsłaniają się ładne widoki na płynącą niżej rzekę. Na skrzyżowaniu dróg: Śliwice – Skórcz - Osie szlak skręca w prawo. Droga asfaltowa kończy się, dalej bruk (2,8 km). Po krótkim odcinku szlak skręca ponownie w prawo w leśną drogę. Dalej prowadzi sosnowym lasem, na długich odcinkach w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki. W wielu miejscach piękne widoki na zakola Wdy oraz liczne ślady działalności bobrów. Na skrzyżowaniu kilku dróg leśnych (7,8 km) w prawo w dół, po nasypie, odchodzi droga do tzw. „Zwalonego Mostu” – miejsca postoju kajakarzy. Szlak prowadzi leśną drogą, w wielu miejscach piaszczystą, do drogi asfaltowej: Osie – Stara Rzeka.

Stara Rzeka – Tleń.

Zbiorowa mogiła pomordowanych przez hitlerowców w pobliżu Tlenia
(fot. H. Spychalska)

Z prawej strony most na rzece i węzeł szlaków turystycznych. Po obu stronach Wdy zabudowania wsi Stara Rzeka. Szlak biegnie szosą w lewo, wyżej skręca w prawo i wkracza na drogę wiodącą między lasem a wsią. Dla rowerzystów jest to uciążliwa część trasy, bowiem droga jest mocno piaszczysta. Nieco dalej w stronę rzeki - łowiska pstrąga. Dalej szlak biegnie skrajem lasu (11,8 km) i odbija w prawo do rzeki (znaki słabo widoczne). Mija zabudowania i łąką wiedzie do kładki na Wdzie (Uwaga! Kładka zniszczona – przejście ryzykowne). Za mostkiem szlak prowadzi w lewo i bramą opuszcza teren prywatny. Później łączy się z niebieskim szlakiem „Harcerzy Światowida”, który zaczął się przy moście w Starej Rzece. Obydwa wspólnie wyznaczają trasę przez kilka najbliższych kilometrów. Odcinek bardzo trudny – prowadzi na przemian drogą i ścieżką, niekiedy bardzo wąską i zarośniętą. Niebawem odchodzi w górę na krawędź doliny i opuszcza Starą Rzekę. Wkracza na dziki odcinek, prowadzący ścieżką pośród liściastego lasu. Dalsza część ścieżki zarośnięta, czasem podmokła, sporo przy niej pokrzyw. Schodzi w dół doliny, gdzie napotyka na liczne źródliska, powalone drzewa i dociera do starego pomostu nad Zalewem Żurskim. Tu w prawo odchodzi niebieski szlak w kierunku byłej leśniczówki Czarna Woda – dawniej baza harcerska Hufca Bydgoszcz. Po drugiej stronie zalewu, nieco poniżej leśniczówki, Piekło (też Mały Tleń). Szlak po zboczu wznosi się, po skręcie w lewo łączy się z czarnym i prowadzi do Tlenia (17,6 km).

Tleń – Grzybek.

Skwer z kamieniem i tablicą upamiętniającą postać prof. Alfonsa Hoffmanna
(fot. H. Spychalska)

Tablica upamiętniającą postać prof. Alfonsa Hoffmanna
(fot. H. Spychalska)

Dalej wiedzie przez mosty na Prusinie i Wdzie. Po prawej stronie skwer z kamieniem i tablicą upamiętniającą postać prof. Alfonsa Hoffmanna oraz 4 metrowe drewniane rzeźby. Możemy tu ujrzeć postać grzybiarza, leśnika i wędkarza oraz sylwetkę ryby zwanej kleniem (jak głosi legenda - od nazwy tej ryby pochodzi nazwa wsi Tleń). Przy tablicy szlaków turystycznych koło restauracji „Samotnia nad Wdą” (17,8 km) szlak żółty wraz z czerwonym wiodą w górę po lewej stronie szosy.

UWAGA!
Za mostem, po prawej stronie drogi a lewej zalewu, zaczyna się ścieżka prowadząca nad brzegiem do zapory w Żurze. Jest to pozostałość dawnej „Promenady Hoffmanna”, oznakowanej kiedyś malowanymi na biało kamieniami. Idąc tą ścieżką, dotrzemy do żółtego szlaku przed mostem kolejowym. Znaczna część szlaku nad zalewem prowadzi właśnie tą przedwojenną trasą.

Mostek na zatoce Chłop
(fot. K. Malinowski)

Szlak czerwony odchodzi w lewo, żółty dociera do zbiorowej mogiły przy szosie Tleń – Osie i parkingu leśnego (18,7 km). Przechodzi przez szosę, wchodzi w las i wiedzie do śródleśnej łąki, zwanej „Śledziową”. Dalej kluczy wąską, krętą, słabo widoczną ścieżką i dociera do Zalewu Żurskiego. Jego brzegiem prowadzi do mostu kolejowego w Tleniu (19,9 km). Przed torami po lewej pomnikowy, częściowo pokryty porostami, głaz narzutowy o obwodzie 12,3 m, długości 4,8 m, szerokości 4,9 m i wysokości 1,4 m. Szlak prowadzi pod mostem i dalej biegnie wzdłuż zalewu, początkowo brzegiem, później wzdłuż krawędzi doliny. Na wzniesieniu skręca w prawo (20,2 km) i dociera do placu Zagórskiego (20,9 km). Na skarpie w pobliżu cztery pomnikowe dęby. Po zejściu nad wodę wspaniały widok na Zalew Żurski. Od placu szlak wiedzie do zatoki zwanej Chłopem (21,3 km). Tu skręca w lewo i prowadzi wzdłuż zatoki. Schodzi w dół do mostku przeprowadzającego na drugą stronę Chłopa. Z lewej bagna i łąki. Liczne ślady działalności bobrów. Szlak okrąża rozlewisko z prawej strony, wkracza do liściastego lasu i dociera do utwardzonej drogi prowadzącej ze Starni na Zatoki (22,8 km). Drogą kieruje się w prawo w stronę Zatok i wkrótce odbija w lewo. Biegnie wzdłuż zatoki Dyżurznia (23,2 km) aż do drogi asfaltowej: Osie – Grzybek (w prawo do Grzybka, w lewo do Osia), którą przekracza.(24,7 km).

UWAGA!
Droga: Starnie – Zatoki prowadzi do punktu widokowego nad Zalewem Żurskim. Ścieżka odchodząca w lewo przed punktem widokowym prowadzi przez las do krańca półwyspu, skąd rozciąga się widok na Zalew i most drogowy na trasie: Osie – Grzybek.

Zatoka Chłop – zapora zbudowana przez bobry
(fot. K. Malinowski)

Grzybek – Elektrownia Żur.

Dyżurznia – widok na most w Grzybku
(fot. H. Spychalska)

Żółty szlak wiedzie drogą między działami leśnymi w pobliżu Wdy, dociera do plaży zwanej Paradis (25,7 km). Dalej biegnie ścieżką brzegiem jeziora zaporowego (Zalewu Żurskiego). Dwukrotnie odchodzi nieco od wody, omijając niewielkie zatoczki z uchodzącymi do niej ciekami. Szlak dociera do skraju lasu (27,8 km), wzdłuż niego prowadzi do asfaltowej drogi. Skręca w prawo i wkracza do Wałkowisk. Ponownie skręca w prawo i piaszczystą drogą dociera do jazu na kanale Elektrowni Żur (29,4 km).

UWAGA!
Za jazem na wprost zapora na Wdzie, stare koryto Wdy, plaża i kąpielisko. Za zaporą figura Matki Boskiej - „Gwiazda Morza”.

Z jazu szlak wiedzie wzdłuż kanału po betonowych płytach w kierunku elektrowni (po prawej budynek dawnej szkoły). Dociera do mostu, z którego rozciąga się widok na kanał, jak i zamek wodny elektrowni. Za mostem w prawo, aż do budynków Elektrowni Wodnej w Żurze (30,3 km).

UWAGA!
Możliwość zwiedzania elektrowni po uzyskaniu pozwolenia Zarządu Spółki Elektrownie Wodne w Samociążku.

Elektrownia Żur – Gródek.

Dyżurznia - łabędź na gnieździe
(fot. K. Malinowski)

Szlak dociera do skrzyżowania z szosą: Osie – Laskowice (też Drzycim). Skręca w prawo w kierunku Drzycimia, przekracza most na Wdzie między Zalewem Żurskim, a zaczynającym się niewiele poniżej Zalewem Gródeckim. Z prawej - elektrownia, z lewej - ujście Sobińskiej strugi. Dalej aleją przydrożną (pomnikowe dęby, lipy drobnolistne, klony jawory) do osady leśnej Spławie (32,0 km). Za ostatnim budynkiem szlak żółty skręca w lewo w tzw. „czarną” drogę (w prawo odchodzi asfaltowa droga do Leśnictwa i Szkółki Leśnej Wydry i dalej do Grzybka).

UWAGA!
Stąd w odległości 1 km w kierunku Drzycimia, a 150 m w prawo od szosy, na skraju lasu przy drugiej, licząc od Spławia linii energetycznej, w pobliżu dwóch dębów znajduje się pomnik przyrody, tzw. Kamień Napoleoński. Na kamieniu widnieją dwa krzyże maltańskie i korona.

Szlak wkracza do sosnowego lasu i niebawem skręca w lewo w stronę Wdy (Droga Pożarowa Nr 1, linia telefoniczna - 33,2 km). Czarna droga kończy się (36,0 km) – szlak skręca w lewo, przechodzi pod linią wysokiego napięcia. Z lewej dochodzi żółty szlak i kolejny znak szlaku pojawia się na słupie wysokiego napięcia. Dalej prowadzi w prawo i dociera do bramy zapory na Wdzie (37,9 km). Z prawej - stare koryto Wdy, z lewej - Zalew Gródecki.

Za zaporą lekko w lewo zjazd na drogę z płyt betonowych, dalej ostry podjazd. Z lewej strony drogi - kanał Wdy (przeważnie niewidoczny - zarośnięte zbocza). Po ok. 800 m szlak schodzi z drogi betonowej, skręca w prawo i leśną drogą prowadzi do zabudowań miejscowości Gródek.

UWAGA!
Droga betonowa dociera do szosy: Krąplewice – Gródek – Drzycim (400 m) i potem do Elektrowni Gródek (dalsze 300 m).

Szlak wkracza na drogę asfaltową, z prawej Gimnazjum im. Alfonsa Hoffmanna w Gródku. Przy szkole żółty szlak skręca w lewo w dół i dochodzi do szosy: Krąplewice – Gródek – Drzycim (po prawej stronie nowy kościół parafialny).

Gródek – Leosia.

Przecina drogę asfaltową, skręca lekko w lewo w drogę osiedlową – ul. Kwiatową. Dociera do cmentarza (40,2 km), skręca ścieżką w prawo w kierunku starego koryta Wdy. Przechodzi na drugą stronę mocno zniszczoną kładką. Dalej szlak biegnie leśną ścieżką ostro w górę prowadzącą liściastym lasem, a potem drogą na nasypie kolejowym do skrzyżowania leśnych dróg. Skręca lekko w lewo i zaraz w prawo w mało widoczną, zarośniętą ścieżynkę. Prowadzi wzdłuż kolejowego nasypu aż do kładki na wartkiej w tym miejscu Wdzie. Uwaga na stromy zjazd. Z kładki widok na pozostałości po zniszczonym moście kolejowym, w dali - na wysoki most kolejowy na trasie: Laskowice Pomorskie – Wierzchucin. Za Wdą żółty szlak spotyka się z niebieskim im. ks. dr Władysława Łęgi, archeologa i etnografa pomorskiego.

UWAGA!
Zaraz za kładką w prawo, poruszając się szlakiem niebieskim, można dotrzeć najpierw do wodowskazu (stacji limnigraficznej), a dalej do pięknego, zbudowanego na czterech arkadach, wspomnianego wyżej mostu kolejowego.

Od kładki żółty szlak prowadzi razem z niebieskim pod górę wzdłuż dawnego nasypu kolejowego, następnie wchodzi na drogę wiodącą wzdłuż torów do dawnej stacji kolejowej: Leosia.– Stacja Leosia – koniec szlaku żółtego (42,7 km).

UWAGA!
Stąd można, poruszając się szlakiem niebieskim, początkowo- drogą na północny zachód (prostopadłą do torów) a na skrzyżowaniu- w lewo, dotrzeć po 1250 metrach do Diabelskiego Kamienia.